Novi Zeland

Sve o Novom Zelandu, kulturi, klimi, geografiji i istoriji

Novi Zeland je ostrvska država u Tihom okeanu. Njen zvaničan naziv na maorskom jeziku je Aotearoa, što u prevodu znači „zemlja dugog belog oblaka“. Obuhvata dva glavna ostrva – Severno i Južno, koja su oba dugačka i uska – i oko 600 manjih ostrva. Novi Zeland je od Australije udaljen oko 1.500 km, odnosno 900 milja preko Tasmanovog mora.

Zbog svoje geografske izolovanosti ovo ostrvo je jedno od poslednjih naseljenih mesta na planeti. Najveći grad je Okland (Auckland), a drugi po veličini i ujedno glavni grad Novog Zelanda je Velington.

Novi Zeland ima oko 4.900.000 stanovnika. Nacionalni simbol je ptica kivi, po kojoj Novozelanđane neformalno nazivaju Kiwis.

Zvanični jezici su engleski, maorski i novozelandski znakovni jezik, a valuta novozelandski dolar.

Tradicionalni maorski pozdrav nije ni rukovanje ni ljubljenje, već trljanje nosevima.

Smatra se da su domorodačka plemena istočne Polinezije prva naselila Novi Zeland u 13. veku. Razvivši na ostrvu svoju sopstvenu i zasebnu kulturu, oni su danas poznati pod nazivom Maori.

Prvi Evropljanin koji je 1642. godine doplovio do ostrva bio je Holanđanin Abel Tasman. Taj prvi susret Evrope sa Novim Zelandom bio je poguban po četiri člana posade i jednog Maora. Tek sto i više godina kasnije, ostrvo je oplovio i mapirao njegovu obalu britanski moreplovac Džejms Kuk, 1769. godine. Nakon njega počeli su da pristižu i trgovački brodovi. Oni su Maorima doneli krompir i muskete (vrsta puške), a kao posledica toga među maorskim plemenima nastupili su tzv. Musketni ratovi u kojima je ubijeno blizu 40.000 stanovnika.

Novi Zeland je postao britanska kolonija 1840. godine, nakon čega je došlo do priliva velikog broja imigranata iz Evrope i novih sukoba i ratova. Potpuna nezavisnost Novog Zelanda proglašena je 1931. godine, a službeno prihvaćena tek 1947.

Novi Zeland je prva zemlja na svetu koja je ženama dala pravo glasa.

Novi Zeland je deo mikrokontinenta Zelandija, koji se svojim većim delom nalazi ispod okeana, i koji je potopljen još za vreme odvajanja od superkontinenta Godvane pre 85 miliona godina.

Brdoviti i planinski reljef ostrva postepeno je nastajao sudaranjem tektonskih ploča, potiskivanjem stena i aktivacijom vulkana. Severno ostrvo je po veličini manje, po nadmorskoj visini niže i po klimi toplije od Južnog. Krase ga brdoviti i planinski predeli, pašnjaci, šume, vulkani i vulkanska jezera od kojih je najveće jezero Taupo. Na Južnom ostrvu se prostiru Južni Alpi sa više od 18 vrhova visine preko 3.000 m. Najviša planina je planina Kuk (Mount Cook, 3.754 mnv).

U zavisnosti od regiona, od vlažne klime na jugu do subtropske na krajnjem severu, Novi Zeland generalno ima umerenu morsku klimu. Prosečne godišnje temperature se kreću od 10˚C na jugu do 16˚C na severu, a pod uticajem planina i okeana ovde često duvaju vetrovi.

Usled viševekovne izolovanosti Novog Zelanda, ovde su se sačuvale mnoge endemske vrste biljaka i životinja. Preko 80% biljaka, oko 40% gljiva i lišajeva i preko 30% ptica pripadaju retkim vrstama.

Među najpoznatije endemske biljke spadaju džinovsko drvo kauri, koje može da poraste do 50 metara, i srebrna paprat, koja je uz pticu kivi nacionalni simbol Novog Zelanda. Osim dve vrste slepih miševa, na ostrvu nema autohtonih kopnenih sisara, a usled nedostatka predatora neke su vrste ptica, među kojima je i kivi, evoluirale u neletačice.
Ostrvo je dom nekim od najstarijih i najprimitivnijih vrsta žaba na svetu, kao i pojedinim džinovskim vrstama biljaka i životinja, među kojima su gigantski ljutić, bela rada, puž i kakapo, najveći papagaj na svetu.

Na Novom Zelandu nema zmija, krokodila i ostalih otrovnih i opasnih životinja, osim samo jedne vrste otrovnog pauka koji živi na peščanim plažama.

Novi Zeland je jedna od najprosperitetnijih zemalja na svetu. Po tom osnovu zauzima drugo mesto na Legatum Prosperity indeksu, odmah iza Norveške. Ima stabilnu i razvijenu privredu i visok životni standard.

Najrazvijenija grana privrede je uslužni sektor, sa preko 60% bruto domaćeg proizvoda, a zatim slede poljoprivreda, turizam, rudarstvo i drvna industrija. Međunarodna trgovina igra važnu ulogu u novozelandskoj privredi. Nekada je glavni izvozni artikal bila vuna, a danas su to mlečni proizvodi, meso, voće, riba i minerali.

Prosečna plata na Novom Zelandu iznosi 1.000NZD na nedeljnom nivou, a u toku ove godine najplaćeniji poslovi bili su u oblasti informacionih tehnologija, inženjeringa, osiguranja i finansija, i u oblasti rudarstva i energetike. Isto kao Australija, i Novi Zeland razvija migrantsku politiku u skladu sa potrebama tržišta rada i redovno ažurira listu deficitarnih zanimanja.

Savremena kultura Novog Zelanda formirana je pod uticajem bogate maorske tradicije i kultura Australije, Amerike, Azije i Evrope. Karakterističan umetnički izraz predstavlja tradicionalno rezbarenje i tkanje, groteskne likovne predstave na slikama i crtežima, kao i prepoznatljiv maorski ples.

U jelovniku Novozelanđana najčešće se nalazi jagnjetina, junetina, riba, morski plodovi i krompir. “Hangi” je tradicionalni maorski način pripremanja jela od krompira, povrća i više vrsta mesa, u posebnim posudama koje se zakopavaju u zemlju zajedno sa užarenim vulkanskim kamenjem, nešto slično našem saču.

Ragbi je nacionalni sport Novog Zelanda. Nacionalni timovi pred početak svake međunarodne utakmice izvode tradicionalni maorski “haka” ples. Pored ragbija, na ostrvu se dosta igra golf, netbol, tenis i kriket.

Radio je na Novi Zeland stigao 1920. godine, a televizija 1960.

Fascinantna i netaknuta priroda ove zemlje poslužila je kao fantastična scenografija za snimanje čuvene trilogije filmova Gospodar prstenova i Hobit, novozelandskog režisera Pitera Džeksona. Danas je selo Matamata, ili Hobbiton, u kojem su snimane pojedine scene vezane za selo Hobita, prava turistička atrakcija.